OGÓLNIE O DYSPLAZJI

Dysplazja stawu biodrowego jest wynikiem nieprawidłowego ukształtowania tego stawu. W zaawansowanym stadium może spowodować nawet znaczne ograniczenie sprawności dotkniętego nią czworonoga. Schorzenie to występuje u wielu psów, przede wszystkim u przedstawicieli ras średnich i dużych.

Staw biodrowy składa się z panewki stawowej zbudowanej z kości miednicy, w której osadzona jest główka kości udowej, przytrzymywana w panewce układem mięśni i więzadeł. Gdy mamy do czynienia ze stawem dysplastycznym, panewka jest zbyt płytka, więzadła zbyt luźne, główka kości udowej zaś w nieprawidłowy sposób porusza się wewnątrz panewki.

Schorzenie to spotykane jest najczęściej u owczarków niemieckich, nowofundlandów, labradorów, rottweilerów, chow-chow. U niektórych ras ponad 20 proc. populacji stanowią osobniki dysplastyczne!

CHOROBA O CHARAKTERZE POSTĘPUJĄCYM

Bez wątpienia jest to choroba dziedziczna, ale o bardzo złożonym charakterze. Wiele osobników jest tylko nosicielami genów dysplazji - u nich choroba nie ujawnia się. Zdrowe osobniki mogą być, zatem rodzicami dysplastycznych szczeniąt. Mimo iż dysplazja stanowi wadę genetyczną, nie jest łatwa do wyeliminowania z hodowli, ponieważ należy do cech określanych jako poligenowe (za ich ujawnienie odpowiada nie jeden, ale wiele genów). Bardzo znaczący wpływ na ujawnienie się dysplazji mają też czynniki środowiskowe. Szczenięta powinny mieć zapewnione dużo ruchu na świeżym powietrzu. Ale uwaga, zbyt intensywny lub nieprawidłowy wysiłek wywołujący powtarzające się urazy stawów u rosnących szczeniąt zwiększa prawdopodobieństwo pojawienia się schorzenia. Hodowca powinien zadbać o taką konstrukcję kojca, aby szczenięta nie mogły się wspinać po ściankach i stawać na tylnych łapkach.

Równie ważne jest prawidłowe żywienie. Szczenięta powinny otrzymywać pożywienie wysokowartościowe, zawierające odpowiednią ilość substancji kolagenowych, zbilansowane pod względem preparatów mineralnych.

Pokarm powodujący otyłość u szczeniąt, zawierający nieprawidłowe ilości witamin i soli mineralnych, zwiększa u szczeniąt obciążonych genetycznie niebezpieczeństwo pojawienia się choroby.

Pierwsze objawy dysplazji trudno jest zaobserwować. Szczenięta nie odczuwają jeszcze bólu pojawiającego się przy zwyrodnieniu stawów. Można czasem zauważyć nienormalny, kołysząc}- chód. Ale w tym okresie rozwojowym, wiele szczeniąt przemieszcza się w podobny sposób, dlatego kierując się tylko tym objawem, nie można z całą pewnością stwierdzić, że mamy do czynienia z patologiczną budową stawu biodrowego.

W wieku około 10-11 miesięcy mogą pojawić się pierwsze objawy bólowe, jednak zazwyczaj są tak nieznaczne, że nie zostają zauważone. W tym wieku szczenię dysplastyczne może nieznacznie kuleć, mieć trudności przy skakaniu lub przy wchodzeniu na schody i ociężale się podnosić.

Luźne więzadła i nieprawidłowe ruchy główki kości udowej w panewce powodują postępujące uszkodzenia stawu. Pogłębiają się stany zwyrodnieniowe, co z kolei przyczynia się do nasilenie objawów bólowych.

W wieku około 10-11 miesięcy kulawizna zwiększa się i można ją zauważyć szczególnie rano. W przebiegu choroby dochodzi do pogłębiającego się uszkadzania dotkniętego nią stawu i stopniowego zaostrzania się objawów.

DIAGNOZOWANIE

W przypadku podejrzenia dysplazji stawu biodrowego jedyną pewną diagnozę można postawić, wykonując badania rentgenowskie. Pełna i wiarygodna ocena stopnia dysplazji może być dokonana w wieku 12-18 miesięcy, zwłaszcza u ras dużych. Na zdjęciu zrobionym wcześniej dysplazja może jeszcze nie być widoczna. Wcześniejsze wykonanie zdjęcia rtg. jest oczywiście uzasadnione, gdy u psa występuje kulawizna i bolesność stawu. Prześwietlenie to zrobione jest w celach klinicznych. Natomiast badanie dla celów hodowlanych musi być przeprowadzone u zwierzęcia w ściśle określonym wieku.

Zdjęcie rentgenowskie robi się w znieczuleniu ogólnym (w narkozie), pies musi, bowiem zostać unieruchomiony w określonej pozycji: ułożony idealnie symetrycznie na grzbiecie z odwiedzionymi kończynami tylnymi. Lekarz dokonujący odczytu przeprowadza szczegółowe pomiaru kątów w każdym stawie. Zależnie od wyniku klasyfikuje stan zdrowia psa w następujących kategoriach: A - żadnych objawów dysplazji B - stawy biodrowe prawie normalne C - dysplazja w stopniu lekkim D - dysplazja w stopniu średnim E - ciężka dysplazja.

W Polsce u wielu ras dopuszczenie psa czy suki do hodowli uzależnione jest nie tylko od uzyskanych przez zwierzę ocen wystawowych, ale także od wyniku badania rentgenowskiego w kierunku dysplazji. Wynik prześwietlenia wpisywany jest do rodowodu psa. Nie wszyscy lekarze weterynarii-rentgenolodzy mają uprawnienia Związku Kynologicznego w Polsce do dokonywania wpisów wyników badań do rodowodów psów Wykaz uprawnionych rentgenologów znajduje się na oficjalnej stronie Zarządu Głównego Związku Kynologicznego www.zkwp.org.pl, informację tę można także uzyskać w każdym oddziale związku kynologicznego. Pies może zostać poddany takiemu badaniu w wieku, co najmniej roku, a w przypadku ras olbrzymich w wieku minimum 18 miesięcy. Na kliszy musi być napisana data wykonania prześwietlenia, wiek i nazwa psa oraz jego numer identyfikacyjny (tatuaż). Dotyczy to oczywiście wyłącznie zdjęć zrobionych w celu uzyskania kwalifikacji hodowlanej psa czy suki. Prześwietlenia w celach diagnostycznych u psów, u których występują objawy mogące wskazywać na istnienie tego schorzenia, wykonują wszyscy lekarze rentgenolodzy posiadający odpowiedni sprzęt.

ZAPOBIEGANIE I KONTROLA

Leczenie stwierdzonej dysplazji może przebiegać dwiema drogami: zachowawczą i chirurgiczną. Pojawienie się objawów choroby związane jest z wystąpieniem zmian zwyrodnieniowych w stawie, dlatego konieczne jest podawanie środków przeciwzapalnych uśmierzających ból oraz preparatów zapobiegających zwyrodnieniu stawu. Zwierzęta powinny być utrzymywane w dobrej kondycji fizycznej, ponieważ silna masa mięśniowa pomaga w podtrzymywaniu zadu. W żadnym wypadku nie wolno dopuścić do nadmiernego tycia psa.

Leczenie chirurgiczne zależne jest od stopnia zaawansowania objawów choroby U młodych psów stosuje się czasem przecięcie mięśni przywodzicieli, którego efektem jest zmiana ustawienia główki kości udowej w panewce. U niezbyt ciężkich psów dotkniętych poważną dysplazją przeprowadzić można także zabieg usunięcia główki kości udowej. Idealnym rozwiązaniem, jednak rzadko dotąd stosowanym z powodu znacznych kosztów operacji, jest wstawienie endoprotezy stawu biodrowego.

Najlepiej oczywiście zapobiegać występowaniu schorzenia u psów, stosując: odpowiednie żywienie, m.in. chroniące przed nadwagą, i dobór aktywności fizycznej niewymagającej nadmiernego wysiłku. Konieczna jest także bardzo rygorystyczna kontrola stanu stawów biodrowych psów i suk dopuszczanych do hodowli. Ma to podstawowe znaczenie, ponieważ choroba jest dziedziczna. Ideałem byłoby całkowite wyeliminowanie genów odpowiedzialnych za dysplazję. Przy obecnym stanie wiedzy nie jest to jednak możliwe, ponieważ dostępne dziś techniki badania nie pozwalają na wykrycie wszystkich osobników będących nosicielami genów choroby. Do hodowli niedopuszczane są, więc jedynie te psy, u których badanie rentgenowskie wykazało już istniejący określony stopień dysplazji.

WYMAGANE BADANIA

Przepisy Związku Kynologicznego w Polsce wymagają, by przedstawiciele następujących ras, którzy mają być zakwalifikowani do hodowli, posiadali: wynik badania na dysplazję: A, B, C
Bouvier des Flandres
Owczarek francuski beauceron
Owczarek francuski briard
Owczarek potudnioworosyjski jużak
Owczarek staroangielski bobtail
Owczarek szkocki (długowlosy, krótkowłosy)
Bernardyn (długowłosy, krótkowłosy)
Berneński pies pasterski bokser (tylko samce)
Hovawart
Mastif neapolitański
Nowofundland owczarek kaukaski
Owczarek środkowoazjatycki
Wynik badania na dysplazję: A, B
Doberman
Owczarek niemiecki
Rottweiler
Sznaucer olbrzym
Wynik badania na dysplazję: psy - A, B, suki - A, B, C
Owczarek podhalański
Polski owczarek nizinny